قرآن کریم کلام بی‌نظیر خداوند است و در بین این همه موجودات؛ مخاطب او انسان است. انسانی که دارای روحی الهی است، دارای قلبی برای فهمیدن و دلی برای ادراک کردن.در اعتبار و ارزش قرآن، همین بس که سخن بی‌مانند خداست و در اعتبار و ارزش انسان، همین بس که هم سخن و مخاطب خداوند برای وحی انسان است.

قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی و کاملا غیر بشری و نازل شده از سوی خدا و از جهان غیب بر هر کس که قرائت شود یا هر کس که قرائت کند، به شدت تحت تأثیر کلمات معنوی آن قرار می‌گیرد، هیچ گاه از خواندن آن خستگی و ملالت حاصل نمی‌آید، بلکه هر لحظه، آدمی را که صاحب دلی پذیرا و قلبی صاف باشد، به سوی خود می‌کشاند و در واقع صاحب جاذبه‌ای قوی و نیرومند است. این است که هر کس به سمت آن می‌رود، به گونه‌ای از آن تاثیر گرفته و لاجرم نمی‌تواند این تاثیر را پنهان کند.

در این کتاب آسمانی به بسیاری از پدیده‌های علمی که امروزه بشر، با پیشرفت ابزارها‌ی پژوهشی و تحقیقاتی به آنها پی‌برده اشاره شده است. وجود چنین نکات ظریفی در کتابی که 1400 سال پیش نازل شده بر این نظریه که کتاب قران، نوشته دست بشر است، بیش از پیش خط بطلان می‌کشد. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که این مطالب بشکلی عنوان شده که برای تمامی اقشار مردم قابل درک باشد و باعث سردرگمی نگردد .

باید بخاطر داشت هدف خداوند از نزول یک کتاب آسمانی این نیست که به تفصیل بشرح پدیده‌های علمی بپردازد. خداوند در قران به بسیاری از پدیده‌ها اشاره‌ای داشته و راه پیشرفت را هموار کرده، تا بشر خود رازهای طبیعت را کشف کند. حال بواسطه پیشرفت علم، معانی بسیاری از آیات روشن تر می‌گردد و الهی بودن قران برای ناباوران تجلی تازه‌ای می‌یابد.

در این مقاله به بررسی تعدادی از آیات که در آنها به نکته‌های ظریف مباحث ریاضی و هندسه اشاره شده است ، می‌پردازیم.

استدلال

أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِی حَاجَّ إِبْراهِیمَ فِی رَبِّهِ أَنْ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّیَ الَّذِی یُحْیِی وَ یُمِیتُ قالَ أَنَا أُحْیِی وَ أُمِیتُ قالَ إِبْراهِیمُ فَإِنَّ اللَّهَ یَأْتِی بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِها مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِی كَفَرَ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (سوره بقره: آیه 258)

تفسیر: در روایاتِ تاریخى آمده است كه نمرود از پادشاهان بابل بود و حكومت مقتدرانه‏‌اى داشت. او با حضرت ابراهیم درباره‌‏ى خداوند بحث و مجادله كرد. وقتى حضرت ابراهیم به نمرود گفت: پروردگار من آن است كه زنده می‌‏كند و می‌میراند، او گفت: من نیز زنده می‌‏كنم و می‌میرانم. سپس دستور داد دو زندانى را حاضر كردند، یكى را آزاد نمود و دیگرى را دستور داد بكشند. وقتى ابراهیم علیه‌السلام این سفسطه و مغالطه را مشاهده كرد كه این شخص چه برداشتى از زنده كردن و میراندن دارد و چگونه می‌خواهد افكار دیگران را منحرف كند، فرمود: خداوند طلوع خورشید را از مشرق قرار داده است، اگر تو ادّعا دارى كه بر جهانِ هستى حكومت دارى و همه چیز در اختیار و تحت قدرت توست، خورشید را از مغرب بیرون بیاور!  آن موقع بود كه نمرود مبهوت ماند و پاسخى جز سكوت نداشت.

دایره

فَتَرَى الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ یُسارِعُونَ فِیهِمْ یَقُولُونَ نَخْشى‏ أَنْ تُصِیبَنا دائِرَةٌ ... (سوره مائده: 52)

‌ترجمه: کسانی را که در دل‌هایشان بیماری است می‌بینی که در (دوستی با آنان)، بر یکدیگر پیشی می‌گیرند ....

تفسیر: منظور از دایره در این آیه، اقتدار و حكومت است. حكومت در دنیا مانند دایره‌ای می‌گردد و از قومى بقومى منتقل می‌شود؛ یعنى منافقان در دوستى دشمنان اسلام شتاب می‌كنند و می‌گویند از آن بیم داریم كه با گردش روزگار حكومت به دست دشمنان اسلام بیافتد و محتاج كمك آنها شویم و یا بر ما بلایى روى آورد كه در رفع آن به كفّار نیازمند گردیم.‌

رسم مثلث

هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ (سوره حشر:24)

ترجمه: او خداوندى است خالق، آفریننده‏‌اى بی‌سابقه، و صورتگرى (بی‌‏نظیر) براى او نام‌هاى نیك است.

تفسیر: خداوند چیزها را پس از آن كه خود آنها را ابداع كرد و بى‏سابقه پدید آورد، و پس از آن كه نیك اندازه گرفت و سنجید، بیافرید و خلق كرد. تصویر همان شكل دادن و رسم كردن است و این پس از نوآفرینى و ساختن تمام مى‏شود، پس معناى آن این مى‏شود كه ذات سبحان او آفرینش چیزها را به نیكویى انجام داد و آنها را به بهترین صورتى بیاراست.

همنهشتی دو مثلث

یَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ (سوره آل‏عمران: آیه 30)

ترجمه: روزی که هر کس، آنچه را از کار نیک انجام داده، حاضر می‌بیند...

تفسیر: در روز قیامت، انسان هر كار نیكى انجام داده و هر عمل بدى مرتكب شده، همه را حاضر شده می‌یابد،‌‌‌‌‌‌‌‌‍‍‍‍‍‌‌‌‌‌‌ همچون کسی که وقتی در سفر است اشیایی را خریداری کرده و پیش از خود به وطنش می‌فرستد. او باید دقت کند، زیرا وقتی از سفر برگشت و به وطن خویش رسید، آن چه فرستاده؛ همان چیزهایی است که خودش تهیه کرده است. ممکن نیست که نوعی کالا پیش بفرستد و هنگام بازگشت به وطن، به نوعی دیگر دست یابد.

ترسیم‌های هندسی

 

ترجمه: خداست كه زمین را براى شما جایگاه امن و آسایش آفرید، و آسمان را بنایى [محكم و استوار] ساخت، و به شما انسانها شكل بخشید، شكلى زیبا و مطبوع.

تفسیر: خداوند برای انسان قامتى موزون و راست، با صورتى زیبا و دلپذیر و در نهایت نظم و استحكام رسم نمود كه امتیاز آن بر صورت موجودات زنده دیگر و انواع حیوانات در نخستین برخورد روشن و آشكار است. همین ساختمان ویژه به او امكان می‌دهد كه به انواع كارها و صنایع ظریف یا سنگین دست زند، و با داشتن اعضاى مختلف به راحتى زندگى كند و از نعمت‌های حیات بهره گیرد.

چند ضلعی‌ها

امام باقر(ع) می‌فرمایند: « بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَایَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْ‏ءٍ كَمَا نُودِیَ بِالْوَلَایَةِ ‏» ؛ اسلام بر پنج ركن بنا شده است: نماز، زكات، روزه، حج و ولایت و پیروی ما اهل بیت و به هیچ كدام از این اركان به اندازه ولایت سفارش نشده است.

اسلام مانند یك شهر پنج ضلعی است كه هر انسانی با وارد شدن به آن در پناه دین خدا قرار می‌گیرد. این پنج ضلع عبارت‌اند از: نماز، روزه، زكات، حج و ولایت اهل بیت(ع). درِ ورودی این شهر در ضلع ولایت و دوستی امامان قرار دارد، بنابراین ورود به این شهر جز از طریق ولایت امكان ندارد.

تشابه

وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُكُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ (سوره انعام: آیه 141)

ترجمه: و اوست خدایى كه باغ‌هایى آفرید: درخت‌هاى آن، برخى با داربست و برخى بدون داربست‌‏ هستند و همچنین نخل و كشتزار با میوه‏‌ها و ثمرات گوناگون و زیتون و انار، برخى شبیه هم و برخى بی‌‏شباهت به هم.

تفسیر: دو درخت زیتون و انار از نظر شكل ظاهرى و ساختمان شاخه‌ها و برگ‌ها شباهت زیادى با هم دارند، در حالى كه از نظر میوه و طعم و خاصیت آن بسیار با هم متفاوتند، به علاوه این دو درخت گاهى درست در یك زمین پرورش مى‌یابند و از یك آب مشروب مى‌شوند، یعنى هم با یكدیگر تفاوت زیاد دارند و هم شباهت .

مساحت و محیط

إِنَّهُ بِكُلِّ شَیْ‏ءٍ مُحیطٌ (سوره فصلت:54)

تفسیر: یكی از اسم‌های خداوند متعال «محیط» است. «محیط» بودن خداوند به این معناست كه به طور كامل بر همه‌ی اشیاء و مخلوقات علم و احاطه دارد و هیچ چیز از خداوند مخفی نمی‌ماند و همه چیز تحت قدرت اوست. در آیه 12 سوره طلاق نیز می‌خوانیم: «أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَیْ‏ءٍ عِلْماً» علم خداوند بر همه چیز احاطه دارد.

امام صادق (ع) نیز در حدیثی می‌فرمایند:«خداوند بر همه‌ی موجودات اشراف و احاطه و قدرت دارد و هیچ چیز كوچك و یا بزرگی از او پنهان نمی‌ماند» و این معنای«محیط» بودن خداست.

اشكال فضایی

ترجمه: خداوند، كعبه (آن خانه مكعبی شكل را) كه خانه‏‌ى مقدّس و محترم است را قوام و سامان بخش زندگى مردم قرار داد.هر اطاق مربّعی شكل را كعبه می‌گویند، زیرا چهار زاویه آن شكل بر آمدگى دارند، خانه خدا را نیز به همین دلیل كعبه نامیده‌اند.

تقارن

ترجمه: آن پروردگارى كه تو را آفریده و و اندام‏هایت را درست و منظّم كرده، پس مساوى و برابر ساخت.

تفسیر: بدن انسان عمدتا از دو بخش آفریده شده كه قرینه یكدیگرند: دست‌ها و پاها چشم‌ها و گوش‌ها و استخوان بندی‌ها و عروق و اعصاب و عضلات در دو بخش بدن هماهنگ و مكمل یكدیگرند.به علاوه اعضاء مختلف نیز كار یكدیگر را تكمیل می‌‏كنند، مثلاً دستگاه تنفس به گردش خون كمك می‌‏كند، و دستگاه گردش خون به تنفس.

منبع : گاج . آی آر